GERİ VERME VEYA KALDIRMA TALEBİNDE SÜREÇ

GERİ VERME VEYA KALDIRMA TALEP SÜRECİ NASIL İŞLEMEKTEDİR?

Fazla hesaplanan veya fazladan tahsil edilen gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması süreci Gümrük Kanunu’nun 211. ve 217. Maddeleri kapsamındadır. İdari bir başvuru yolu olmasıyla beraber, geri verme ve kaldırma süreci esasen anlaşmazlıkların yargı yoluna gidilmeden çözülmesini koşul tutan anlaşmazlık çözücü bir yoldur. Her gümrük vergisi geri verme veya kaldırma idari itiraz yoluna konu olmayıp sadece ithalatta alınan gümrük vergisi, damga vergisi ve TRT bandrol ücretlerinin fazladan hesaplanması veya tahsil edilmesi durumunda geri verme ve kaldırılma söz konusu olacaktır. Geri verme ve kaldırma talebi başvurusu, ilgili vergilerin vergi mükelleflerine tebliğ tarihinden itibaren üç yıl içerisinde yapılmalıdır. İdari karar niteliği taşıyan gümrük vergisi olgusu bu niteliği sebebiyle Gümrük Kanunun 242. Maddesinde ele alınan itiraz yoluna tabidir.

Geri Verme ve Kaldırma Nedir?

Geri verme ve kaldırmadan kastın ne olduğu Gümrük Kanunu’nun 210. Maddesi kapsamında ele alınmıştır. Bu nedenle öğretide ve uygulama esaslarında kanunun lafzi yorumu göz önünde bulundurulacaktır. Geri verme, kelime anlamından da anlaşılabileceği gibi vergi mükellefine tebliğ edilmiş ve fazla ödenmiş vergi borcunun yapılan itirazla ilgili idarece fazladan alınan vergi borcunun mükellefe geri verilmesidir. Geri verme itiraz yolu sürecinde mükelleflerin fazladan hesaplanmış fakat kısmen ödediği vergi borçlarının iadesi mümkün olmayacaktır.

Vergi borcunun kaldırılması durumunda ise ilgili borcun mükelleflere tebliği fakat ödenmemesi esastır. Gümrük Kanunu ve ilgili kanunlarda yazan hükümler dolayısıyla borcunun kısmen ya da tamamen ödenme yükümlüğünün kaldırılmasıdır.

Gümrük Kanunu’nda Yer Alan Diğer İdarî Başvurularla İlişkisi

İdari usul kanunu niteliği de taşıyan Gümrük Kanunu, gümrük vergilerini özel konu alıp gümrük vergilerine dair oluşabilecek uyuşmazlıkları açıklayan idari itiraz yollarını da içermektedir. Gümrük vergilerinin geri verilmesi ve kaldırılması başvurusunun yanı sıra 6. maddesinde karar başvurularını, 242. Madde çerçevesinde itiraz başvurularının usul yolunu açıklamıştır. Mevzuata 2011 yılında girmiş ve idari bir araç olan uzlaşma başvurusu ise geri verme veya kaldırma itiraz başvurularıyla alakalı bir başvuru yolu değildir bu nedenle konumuz kapsamında açıklama yapılmayacaktır.

Geri Verme ve Kaldırmanın Kapsamı

Gümrük Kanunun 210 ve 221 ila 214. Maddelerinden geri verme ve kaldırmanın ithalatta ve ihracatta mükelleflerin ödemekle yükümlü olduğu vergilerin kapsamına girdiği anlaşılmaktadır. Bu vergilere ek İthalat Katma Değer Vergisi, İthalat Özel Tüketim Vergisi ve özel tüketim vergisi niteliği bulunmayan TRT Bandrolü de geri verme ve kaldırma başvurusuna konu olan/olabilecek vergiler kapsamındadır.

Geri Verme ve Kaldırma Usulü

Bakanlığın eskiden ek-78 başvuru formu ile bizzat ilgili idareye yazılı bir şekilde verilmesi şeklinde şart koştuğu geri verme ve kaldırma başvuruları, getirilen düzenlemelerle sadece elektronik ortamda başvuru yoluna açılmıştır. Başvuru formunun doldurulmasına ek olarak geri verme kaldırma prosedürünün nasıl olacağı Gümrük Yönetmeliğinin 502. Ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Başvuru yapacak olan mükellefler açısından, başvurma süresi, başvurunun incelenmesi ve başvurunun sonucu bakımından Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve elektronik başvuru sisteminin düzenli takibi önem arz etmektedir.

Geri verme ve kaldırma başvuruları her idari itirazda olduğu gibi belirli hak düşüm sürelerine tabidir. Fakat geri verme ve kaldırma başvurusu kapsamında; her vergi borcunun süresi, verginin türü çerçevesinde ayrı ayrı düzenlenmiştir. Başvuru yapılmaması durumunda ise geri verme veya kaldırmaya konu olan verginin iadesi mümkün olmayacaktır. Başvuru hakkının zaman bakımından aşılması istisna olarak Gümrük Kanunu’nun 211, 213 ve 214. maddelerinde düzenlenmektedir. İstisna konusu maddeler neden başvuru yapılamadığıyla alakalı mücbir sebep ve beklenmeyen durumları konu almaktadır. İstisna olarak verilen bu hallerden yararlanılabilmesi için, vergi mükelleflerinin mücbir sebep veya beklenmeyen durumu, gümrük idaresine ispat etmesi gerekmektedir.

Başvurunun İncelenmesi 

Gümrük idaresinin geri verme veya kaldırma başvurusu söz konusu olduğunda, kapsamlı ve nitelikli bir soruşturma yapması gerekmektedir. Süresi içinde yapılacak geri verme veya kaldırma başvurularının hepsinin soruşturulması yeterli olacağı gibi bu durumda hem idare hem başvurucu açısından idari süreç bir bütün olarak ilerleyecektir.

Hukuki dayanağı ne olursa olsun yapılan bir başvuruda idarenin farklı kararlar vermesi usul hatası olacaktır. Mükelleflerin aynı vergi borcu açısından farklı hukuki nedenlerle ayrı başvurular yapması durumunda ise tek bir kararın çıkarılması şeklinde bir yol izlenmelidir. Mükelleflerin aynı vergi borcu hakkında yapacağı birden fazla geri verme veya kaldırma başvurusunda, yeni bir içtihattın ortaya çıkması, kanunun eskiyi lehte etkileyecek bir şekilde değişmesi ve bunların idarece öngörülememiş, değerlendirilmemiş veya mükellefçe ileri sürülmemiş olması olası bulunmaktadır.

Yapılan başvurunun ilgili gümrük idaresince kısmen veya tamamen reddi başvuru süresince aynı konuda yeni bir kararın verilmesine engel olmayacaktır. Konuyla alakadar mahkeme kararı olması halinde ise, Gümrük idaresinin yeni bir karar veremeyecek ve mahkeme kararını uygulamak zorunda kalacaktır. Başvuru sürecinde konuyla alakalı herhangi bir koşul değişmemesine rağmen mükelleflerin birden fazla başvuruda bulunması, fazla kırtasiyecilik ve idarenin gereksiz meşgul edilmesi sebeplerinden hakkın kötüye kullanılması olarak algılanacağından, başvuruda başvurucuların aleyhine karar alınabilmesine sebebiyet vereceği dikkate alınmalıdır.

İlgili idarenin yazılı olarak bildirmesi gereken başvuru sonucu, başvurucu aleyhine olması durumunda Gümrük Kanunu’nun 6. Maddesinin 3. Fıkrası çerçevesinde itiraz yolu, itirazın gerekçelendirilmesi koşuluna tabi olarak açıktır.

İlgili gümrük idaresinin başvuruyu incelemesi sonucunda başvurucu aleyhine ilişkin karar, Gümrük Kanunu kapsamında verildiğinden yargı yoluna başvurulabilmesi için idari itiraz yollarının tüketilmesi gerekmektedir.

Nasıl Başvurulmaktadır?

Geri Verme veya Kaldırma getirilen düzenleme ile artık sadece elektronik ortamda yapılmaktadır. Bakanlığın yeni sistemi vatandaşlara anlatmak üzere hazırlamış olduğu elektronik kitapçıkta şöyle denmektedir: “Geri Verme veya Kaldırma Talep Yönetimi Sistemi, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 211 ila 214 üncü madde hükümlerine göre yapılacak geri verme ve kaldırma başvuruları kapsamında, Gümrük Yönetmeliğinin 502 nci maddesi uyarınca ibrazı gereken ve anılan Yönetmeliğin 78 no.lu ekinde yer alan “Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu” ve Forma eklenmesi gereken belgelerin elektronik ortamda ibraz edilmesine olanak tanıyan bir sistemdir. 01.04.2020 tarihli ve 31086 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 30 uncu madde hükmü gereğince, Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu ve Form eki belgelerin aşağıda belirtilen adımların takip edilerek ilgili Gümrük Müdürlüğüne elektronik ortamda ibraz edilmesi gerekmektedir.”, “…Uygulamaya Bakanlığımız web sayfası üzerinde yer alan eİşlemler bölümünden BİLGE Sistemi kullanıcı kodu ve şifresiyle erişim sağlanmaktadır.”

SONUÇ

Geri verme ve kaldırma, gümrük vergileri ve para cezaları çerçevesinde uyuşmazlıkların idari aşamada çözülmesine hizmet eden bir idari çözümdür. Geri verme ve kaldırma kapsamında olduğu belirtilen ithalatta alınan katma değer vergisi, TRT Bandrol ücreti ve dampinge karşı vergi esas alınarak başvuru sürecine ilişkin değerlendirme, ithalatta süresince alınan her bir ekonomik yükümlülüğün özelliğine göre yapılmaktadır.