FRANCHISING VE FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ

FRANCHISING

Franchising Nedir?

Franchising, bir markanın imtiyaz sahibinin, belli şartlar dahilinde işin yönetim ve yürütülmesine ilişkin destek sağlayarak, belirli bir maddi bedel karşılığında, bağımsız yatırımcılara markasını kullandırmasıdır. Kelime anlamı olarak da franchise, “imtiyaz” anlamına gelmektedir.

Bir franchise sisteminde, franchise veren, franchise alana ticari marka veya logo gibi fikri mülkiyetlerini kullanma hakkı sağlamakta ve bunu yaparken franchise alana işin nasıl yönetileceği kapsamında bir dizi kural ve yönerge sunmaktadır.

Franchise alan, franchise verene genellikle bir başlangıç ücreti öder ve bu da ona franchise verenin iş modelini ve marka adını kullanma hakkı gibi imtiyazlar sağlar. Franchise veren, yer seçimi, pazarlama, reklam ve operasyonel destek konularında yardım etmek de dahil olmak üzere franchise alana kılavuz ve destek sağlar.

Avantajları Nelerdir?

Franchise veren açısından büyüme ve iş hacminin artması gibi avantajlar sağlarken işletmelerin giriş ödentileri gibi ödemeleri yapmasına gerek olmadan karını arttırmaktadır. Bu sayede oldukça düşük bir maliyetle gelişme ve büyümelerine imkan sağlar.

Franchise alan açısından ise sürekli eğitim ve teknoloji destekleri, reklam ve tanıtım gibi birçok avantajı bulunur. Ayrıca ilk kez özel bir işletme açacak olanlar da zor ve karmaşık bir süreçle karşılaşmadan daha düşük bir maliyetle işletme yönetebilecekleri bir avantaja sahip olmuş olacaklardır.

Franchising Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Franchise sözleşmesi, Borçlar Kanununda düzenlenmemiştir. Bu sözleşme de diğer sözleşmeler gibi hukuk kuralları çerçevesinde olmak kaydıyla sözleşme serbestisine tabidir. Bu sözleşme kapsamında her iki tarafın da ifa etmesi gereken karşılıklı borçları bulunur. Örneğin franchise veren işletme ve pazarlama sistemini franchise alana kullandırma borcu altına girerken franchise alan ise mal ve/veya hizmetlerin sürümünü kendi nam ve hesabına yapma ve destekleme borcu, üretim, işletme ve pazarlama sistemindeki fikrî ve sınaî unsurları kullanma ve bunların hukukî ve fiili varlıklarının devamına katkıda bulunma ve özellikle bunlara yapılan tecavüzlerden franchise vereni haberdar etme borcu, sistemin içerdiği ve franchise veren tarafından belirlenen üretim, işletme ve pazarlama ilkelerine uyma borcu, ücret ödeme borcu altına girmektedir. Bu durumda tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olduğu da söylenebilir.

Franchise sözleşmelerine konu edimler, hemen ve tek bir edimle değil, sözleşme süresine yayılarak yerine getirildiğinden sürekli bir borç ilişkisinin varlığından söz edilir. Franchise sözleşmesi kapsamında sürekli bir borç ilişkisi mevcut olduğundan, sözleşmenin sona ermesi sözleşmenin ifasıyla değil, belirli süreli bir franchise sözleşmesi, tarafların kararlaştırdığı sözleşme süresinin dolmasıyla kendiliğinden; belirsiz süreli bir franchise sözleşmesi ise olağan fesih bildirimi yoluyla sona erecektir.

Kısaca özetlemek gerekirse, franchising, halihazırda bir şirketin başka bir kişi veya kuruluşa belirli bir ücret ve telif hakları karşılığında marka adını, ürünlerini ve hizmetlerini kullanma hakkını verdiği bir iş modelidir. Franchise alan, halihazırda var olan şirketin marka tanınırlığından, iş modelinden ve franchise verenin desteğinden yararlanırken, franchise veren de franchise alanın çabalarıyla işini büyütür. Franchising, iş kurmak isteyen girişimciler için harika bir fırsat olabilir, ancak franchise sözleşmesini imzalamadan önce kapsamlı bir araştırma yapmak ve franchise sözleşmesinin şartlarını ve yükümlülüklerini anlamak önemlidir.